Радыяцыйны кантроль прадукцыі

Сістэма кантролю радыеактыўнага забруджвання ляснога фонду ўключае дзве падсістэмы: радыяцыйны кантроль і радыяцыйны маніторынг. Кантроль радыеактыўнага забруджвання ў лясах ажыццяўляе служба радыяцыйнага кантролю Мінлясгаса, якая ўключае 36 акрэдытаваных і атэставаных структурных падраздзяленняў, якія выконвалі ўвесь комплекс работ у 44 лясгасах галіны. Аб’ектамі радыяцыйнага кантролю з’яўляюцца: землі ляснога фонду, участкі ляснога фонду і лясныя рэсурсы, лясная прадукцыя – драўніна дзелавая і дровы, аб’екты лясной гаспадаркі і працоўныя месцы.

Размеркаванне аб’ёмаў радыяцыйнага кантролю па відах прадукцыі. Мінлясгас, 2019 год

На працягу 2019 года ў лясгасах праводзіўся радыяцыйны кантроль нарыхтоўваецца і рэалізуецца лясной прадукцыі, у першую чаргу драўніны і вырабаў з яе, а таксама харчовай прадукцыі лесу – бярозавіку, грыбоў, ягад, мёду. Усяго вымеранае 37927 пробаў, у тым ліку 36.257 пробы лясной прадукцыі (95,6%), 1493 – глебы, 870 – іншых.

У агульным аб’ёме кантраляванай лясной прадукцыі драўніна і вырабы з яе складаюць 90,2% (32969 пробаў), у тым ліку: 30176 пробы дзелавой драўніны і дроў, 1945 г. – піламатэрыялаў. Вымеранае ўтрыманне радыенукліду цэзій-137 у харчовай прадукцыі лесу: 1610 пробаў грыбоў, 829- ягад, 453 – мяса паляўнічых жывёл, 516 – бярозавага соку.

Асноўны аб’ём кантраляванай лясной прадукцыі – драўніны, адабранай на лесасеках – прыпадае на лясгасы Гомельскага і Магілёўскага ДВЛГА (92,5%), у якіх адзначаны выпадкі перавышэння дапушчальных узроўняў утрымання цэзія-137 у дзелавой драўніне (1480 Бк / кг) – 1,0 і 0,1%, дровах (740 Бк / кг) – 5,53 і 0,9% адпаведна.

Доля кантраляваных спроб лясной прадукцыі, якія перавышаюць дапушчальныя ўзроўні ўтрымання цэзія-137, паменшылася для большасці відаў, засталася на ранейшым узроўні для ягад чарніцы, дзікарослых грыбоў, дичемясной прадукцыі. Радыяцыйны кантроль ягад і грыбоў праводзіцца на тэрыторыях у I зоне (1-5 Кі / км2), рэкамендаванай для іх збору. Колькасць цэзію-137 у грыбах, сабраных пры шчыльнасці больш за 5 Кі / км2, у большасці выпадкаў (да 80%), перавышае дапушчальны ўзровень (370 Бк / кг). пры максімальным перавышэнні ў 62 разы (22828 Бк / кг).

Значны працэнт пробаў (да 40%) з перавышэннем РДУ-99 у дзікарослых ягадах ды грыбах застаецца практычна нязменным на працягу многіх гадоў, што звязана са стабільна высокім удзельнай вагой цэзія-137 у лясной падсцілцы і верхніх мінеральных пластах глебы (да 70% ад агульнага запасу цэзія-137 у лясной глебе).

Радыяцыйны кантроль драўніны

Усяго на працягу 2019 года на тэрыторыі радыеактыўнага забруджвання ляснога фонду абследавана 5200 лесасек. У выніку радыяцыйнага абследавання ўстаноўлены ўзроўні ўтрымання цэзія-137 у драўніне (дзелавой драўніне і дровах) розных парод, іх адпаведнасць дапушчальным узроўням гігіенічнага нарматыву РДУ / ЛХ-2001.

Асноўная доля драўніны з утрыманнем цэзія-137 больш за 300, 740 Бк / кг прыходзіцца на тэрыторыі лясгасаў Гомельскага і Магілёўскага ДВЛГА. У сярэднім у Гомельскім ДВЛГА 82% драўніны забруджана цэзіем-137 з актыўнасцю менш за 300 Бк / кг, у Магілёўскім 90%.

Варта адзначыць, што ў большасці лясгасаў з тэрыторыямі ляснога фонду ў зонах радыеактыўнага забруджвання магчымая пастаўка драўнянага паліва, які адпавядае патрабаванням спажыўцоў. У 2019 года ў 19 з 44 лясгасаў (43% ад усіх “забруджаных”) ўдзельная актыўнасць 137Cs ў драўніне не перавысіла 200 Бк / кг, у 26 (59%) – 300 Бк / кг.

Перавышэнне дапушчальных узроўняў утрымання цэзія-137 у драўніне ўстаноўлена на тэрыторыі ляснога фонду ў зонах радыеактыўнага забруджвання 11 лясгасаў – Гомельскага ДВЛГА (7 лясгасаў), Магілёўскага (3) і Брэсцкага (3, Лунінецкі лясгас, 3 пробы дроў).

Грыбы, ягады і мяса дзічыны

Захоўваецца на высокім узроўні радыёактыўнае забруджванне дзікарослых ягад і грыбоў, мяса паляўнічых жывёл і праз 34 гады пасля чарнобыльскай аварыі. Па выніках радыяцыйнага кантролю найбольшыя значэнні ўдзельнай актыўнасці цэзія-137 і доля пробаў, якія перавышаюць дапушчальныя ўзроўні РДУ-99, устаноўлены для гэтых відаў прадукцыі на ўсёй тэрыторыі ляснога фонду з шчыльнасцю забруджвання 1 Кі / км2 і больш. Максімальныя ўзроўні ўтрымання цэзія-137 у грыбах застаюцца самымі высокімі ў лясгасах Гомельскага (578 Бк / кг – сярэдняе і 10472 Бк / кг – максімальнае) і Брэсцкага ДВЛГА (799 Бк / кг і 10403 Бк / кг). Актыўнасць цэзія-137 у ягадах чарніцы не перавысіла 2251 Бк / кг, журавін – 960 Бк / кг.

Адным з відаў кантраляванай прадукцыі з’яўляецца прадукцыя палявання – мяса паляўнічых жывёл, здабытых у лесапаляўнічых гаспадарках з тэрыторыямі паляўнічых угоддзяў у зонах радыеактыўнага забруджвання. Пачынаючы з 2015 года значна скараціўся аб’ём кантраляваных спроб дзіка ў сувязі з увядзеннем забароны на правядзенне палявання на гэты від, і як следства зменшылася колькасць спроб з перавышэннем дапушчальнага ўзроўня (РДУ-99).

Колькасць цэзію-137 у мясе паляўнічых жывёл залежыць ад выгляду, асаблівасцяў рацыёну харчавання, асяроддзя пражывання. Як правіла, у найбольшай ступені забруджана цэзіем-137 мяса дзіка, у найменшай – лася, казулі, аленя. Да самых “чыстым” лясным харчовых прадуктаў ставіцца бярозавы сок – з сярэднім утрыманнем цэзія-137 11 Бк / кг (максімальную 101 Бк / кг) пры норме 370 Бк / кг, утрыманне цэзія-137 у мёдзе, нарыхтаваным на пчелопасеках лясгасаў, была менш за 188 Бк / кг пры дапушчальным узроўні 3700 Бк / кг (сярэдняе значэнне – 21 Бк / кг).

Зваротная сувязь